Kapitalizmden Komünizme: Ekonomik Sistemleri Anlatan 10 Çizgi Roman

Ekonomik sistemler, bir ülkenin kaynaklarını nasıl organize edeceğini, üretimin nasıl gerçekleştirileceğini ve mal ile hizmetlerin nasıl dağıtılacağını belirleyen belirleyen yapılar olarak karşımıza çıkar. “Ne üretilecek?”, “Nasıl üretilecek?” ve “Kimin için üretilecek?” şeklindeki üç temel soruya cevap vermek üzere ortaya çıkan bu sistemler; üretim, dağıtım, değişim ve tüketim süreçlerinin nasıl işleyeceğini belirleyen kurallar ve kurumlar bütünüdür.

Bu temel sorular doğrultusunda ekonomi yönetiminde uygulanan ekonomik sistemler genel olarak üç ana gruba ayrılır. Bunlardan ilki, devletin ekonomiye müdahalesinin sınırlı olduğu, üretim araçlarının özel mülkiyete ait bulunduğu ve kararların kâr amacı güdülerek serbest piyasa mekanizması (arz-talep dengesi) yoluyla belirlendiği sistemdir. Bu sisteme Kapitalist Sistem, bir diğer adıyla Kapitalizm ya da Piyasa Ekonomisi denir.

İkinci sistem ise bu özelliklerin tam tersine sahiptir. Üretim araçlarının kamu mülkiyetinde olduğu, bireysel kâr yerine toplumsal faydanın esas alındığı ve neyin, nasıl ve kimin için üretileceğine devletin karar verdiği sistemdir. Bu sistem Sosyalist Sistem, diğer adıyla Sosyalizm ya da Planlı Ekonomi olarak bilinir. Üçüncü ve son sistem ise bu iki yapının bir arada bulunduğu, hem özel sektörün hem de kamu sektörünün üretim sürecine katıldığı sistemdir. Karma Ekonomi Sistemi olarak adlandırılan bu yapı, serbest piyasa mekanizmasının işlediği; ancak devletin sosyal adaleti sağlamak amacıyla gerektiğinde müdahale ettiği bir sistemdir.

Ekonomik sistemler, genel hatlarıyla anlaşılması kolay gibi görünse de zaman zaman karmaşık ve detaylı bir hâl alabilir. Özellikle bu konuda yeni okumalar yapmaya başlayanlar için, kavramlar arasında kaybolmak oldukça kolaydır. Bu karmaşayı gidermek, uzun ve detaylarda boğulan kitaplar yerine konuya daha keyifli bir giriş yapmak isteyenler için, ekonomik sistemleri çizgi roman formatında anlatan kitapları sizin için derledik. Ayrıca farklı ve ilgi çekici konularda daha fazla kitap önerisi ve incelemesi için sitemizin “Kitaplık“ bölümünü ziyaret edebilirsiniz.

1. Kapitalizm (Çizgibilim)

Say Yayınları’nın “Çizgibilim Serisi“nde yer alan Kapitalizm, 2019 yılında yayımlanmıştır. 176 sayfadan oluşan bu eser, kapitalizme ilişkin sermaye, özel mülkiyet gibi temel konuları çizgibilim formatında ele almaktadır. Kapitalizmin başlangıcından günümüze kadar geçirdiği evreleri anlatan kitap, aynı zamanda günümüzdeki durumuna da ışık tutmaktadır. Kapitalizmi ele alırken; Büyük Buhran gibi önemli tarihsel olaylara, ayrıca Adam Smith, Karl Marx ve Milton Friedman gibi ekonomi tarihine damga vurmuş düşünürlerin fikirlerine de yer vermektedir. Tüm bu konuların çizgibilim yöntemiyle sunulması, okuyucunun kavrayışını kolaylaştırmakta ve konuların anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.

2. Marksizm (Çizgibilim)

Yine Say Yayınları’nın Çizgibilim kitap serisinde yer alan bir diğer eser olan Marksizm, 2018 yılında yayımlanmış olup 176 sayfadan oluşmaktadır. Marksizm, tamamen bir ekonomik sistem olarak tanımlanmasa da, Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından geliştirilmiş bir ekonomik düşünce sistemidir. Ancak yalnızca ekonomiyle sınırlı kalmaz; siyaset, tarih ve sosyoloji gibi alanlarla da yakından ilgilenir. Marksizm, kapitalizme yönelik bir eleştiri olarak ortaya çıkmıştır. Kapitalist sistemin krizlere açık olduğunu savunur ve zamanla bu sistemin yıkılarak, yerine sınıfsız ve devletsiz bir toplum düzeni olan komünizmin geleceğini öngörür. Bu kitapta, Karl Marx’ın felsefi görüşlerine, Marksizm’in doğuşuna, kapitalizme yönelttiği eleştirilere, Marx’tan sonra gelişen yeni Marksist yaklaşımlara, komünist düşünceye ve Lenin, Troçki, Stalin ile Gramsci gibi önemli isimlerin Marksizm’e getirdikleri yorumlara çizgibilim formatında yer verilmektedir.

3. Komünist Manifesto Manga

Bir önceki eserde de bahsettiğimiz üzere, Marksist düşüncenin pratiğe dökülmüş hali olan komünizm, hem ekonomik hem de siyasal bir sistemdir. Komünizmin temel ilkeleri ve hedefleri, 1848 yılında Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından kaleme alınan Komünist Manifesto’da açıklanmıştır. Ancak bu eser, ayrıntılı bir ekonomik model ya da uygulama programı sunmaz; daha çok ideolojik ve siyasi bildiri niteliğindedir. Manifesto’da, komünizmin nihai amacı olarak sınıfsız, özel mülkiyetin olmadığı ve devletsiz bir toplum hedefi vurgulanır.

Komünist ekonomik sistemin işleyişine dair daha derinlemesine bilgiler ise Karl Marx’ın Kapital (Das Kapital) adlı eserinde yer alır. Özellikle yeni başlayanlar için zaman zaman kafa karıştırıcı olabilen Komünist Manifesto’ya geçmeden önce, konuyu daha sade ve görselleştirilmiş bir biçimde ele alan, Yordam Kitap tarafından 2012 yılında yayımlanmış olan manga formatındaki eserin okunması faydalı olabilir. Bu eser, Japonya’ya özgü bir çizim sanatı olan “manga“ çizgi roman türünde hazırlanmıştır.

4. Çizgilerle Kapitalizmin Korkunç Tarihi

Yordam Kitap’ın “Çizgilerle” isimli kitap serisinde yer alan Çizgilerle Kapitalizmin Korkunç Tarihi, Meksikalı karikatürist ve yazar Rius tarafından kaleme alınmıştır. Eserlerinde Marksist bir bakış açısını benimseyen Rius, bu kitabında da aynı perspektifi sürdürerek kapitalizmin tarihini çizimlerle ve eleştirel bir dille anlatmaktadır. Kitap, modern kapitalizmin doğuşundan çok daha önce, 15. yüzyıldaki feodal düzenin son dönemlerinden başlayarak sömürgeciliğe kadar uzanan tarihsel bir süreci ele almaktadır. Rius, kapitalizmin gelişimini tarihsel bir bağlam içinde aktarırken, aynı zamanda sisteme yönelik güçlü eleştirilerde bulunmaktadır. 2020 yılında yayımlanan bu eser, 144 sayfadan oluşmaktadır.

5. Hiper-Kapitalizm

Karikatürist Larry Gonick ve psikoloji profesörü Tim Kasser tarafından kaleme alınan Hiper-Kapitalizm adlı çizgi roman iki bölümden oluşmaktadır. Eserin ilk bölümünde, kapitalizmin temel ilkeleri ve değerleri ele alınarak bu ekonomik sistemin nasıl şekillendiği anlatılmakta, ardından kapitalizmin ileri ve farklı bir aşaması olan “hiper-kapitalizm” kavramı incelenmektedir. Yazarlar, hiper-kapitalizmin insanlık için ciddi bir tehdit oluşturduğunu ve bu sistemin yarattığı toplumsal bozulmaları çizgi roman diliyle çarpıcı bir şekilde gözler önüne sermektedir. İkinci bölümde ise hiper-kapitalizmle nasıl mücadele edilebileceği ve bu bozulmuş ekonomik düzenin nasıl onarılabileceği üzerine çözüm önerileri sunulmaktadır. Yazarlar, daha sağlıklı ve adil bir geleceğin inşası için atılması gereken adımlara dair ipuçları vermektedir. Toplam 236 sayfadan oluşan bu eser, 2020 yılında Dipnot Yayınları tarafından yayımlanmıştır.

6. Çizgilerle Komünist Manifesto

Listemizde, Yordam Kitap’ın “Çizgilerle” isimli kitap serisinde yer alan bir diğer eser ise, Komünist Manifestoyu çizgi roman formatında ele alan Çizgilerle Komünist Manifestodur. Bu kitap, Komünist Manifesto’yu okumaya başlamadan önce metni anlamanızı kolaylaştıracak, keyifle okunabilecek nitelikte bir kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır. 2009 yılında Yordam Kitap tarafından yayımlanan eser, toplam 102 sayfadan oluşmaktadır.

7-8. Kapital Manga Cilt 1-2

Karl Marx, Das Kapital (Kapital) adlı eserinde kapitalist sistemin işleyişini çözümlemekte ve bu sistemin çelişkilerini ortaya koymaktadır. Bu analiz sonucunda, kapitalizmin yapısal sorunları ve sürdürülemezliği vurgulanarak, üretim araçlarının ortak mülkiyetine dayalı yeni bir sistemin gerekliliği savunulur. Marx, bu eserde kapitalizmi derinlemesine inceleyerek, sosyalist/komünist sistemin tarihsel olarak kaçınılmaz bir aşama olduğunu teorik temellere oturtur. Yordam Kitap tarafından yayımlanan, iki ciltten oluşan bu özel uyarlamada ise Kapital, Japonların çizgi roman türü olan “manga” formatında hikâyeleştirilmiştir. Kitapta, Robin adında bir başkahramanın, Daniel ile birlikte ortak kurduğu bir peynir fabrikasında yaşananlar üzerinden Marx’ın düşünceleri görselleştirilmiş bir anlatımla aktarılmaktadır.

9. Kapitalizm Ölmeli

Kapitalizme karşı verilen mücadelelerin içinde yer alan Amerikalı aktivist, siyasetçi ve karikatürist Stephanie McMillan tarafından kaleme alınan bu eser, 240 sayfa olup 2018 yılında Yordam Kitap tarafından yayımlanmıştır. Karikatürlerini siyasi bir bakış açısıyla ele alan yazar, bu kitabında da aynı yaklaşımı sürdürerek kapitalizme giriş yapıyor. Kapitalizmin ne olduğunu, olumsuz yönlerini ve ondan nasıl kurtulunabileceğini; hatta kapitalizmin nasıl yıkılabileceğini etkileyici çizimleri eşliğinde detaylı bir şekilde anlatıyor.

10. Kapitalizmin Görünmeyen Eli

Ekonominin kurucusu olarak kabul edilen ve “ekonominin babası” unvanıyla anılan Adam Smith, ilk olarak 1759 yılında kaleme aldığı Ahlaki Duygular Kuramı adlı eserinde “görünmez el” kavramına değinmiştir. Bu kavram, daha sonra 1776’da yazdığı ünlü eseri Ulusların Zenginliği isimli eserinde de yer alır. Smith’in “görünmez el” teorisi, piyasalardaki aktörlerin kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederken, bu bireysel çıkarların onları farkında olmadan piyasa dengesi içinde bir araya getirdiğini ifade eder. Hakan Karadeniz ve Memo Tembelçizer’in çizgi roman formatında hazırladıkları bu kitap ise, kapitalizmin bu görünmez elinin piyasayı düzenlerken bizden neleri aldığını sorgulayan eleştirel bir bakış sunuyor.